Geschatte leestijd: 16 minuten
Wanneer je jouw partner op wat latere leeftijd ontmoet hebt, dan is de kans groot dat tenminste één van jullie, kinderen uit een eerdere relatie heeft. Je krijgt dan te maken met een samengesteld gezin.
Mogelijk heb je al ervaring met een samengesteld gezin of hebben jullie recent besloten om samen een gezin te gaan vormen. Hoe jullie situatie ook is; het succesvol vormen van een nieuw gezin is een uitdagende reis. En als je niet wilt dat het een barre tocht wordt, dan is de juiste navigatie onmisbaar.
‘Maak van je nieuwe gezin een succes’
In dit blog (bestaande uit 2 losse delen) loods ik je door een aantal universele fasen heen en zal ik mijn eigen ervaringen, als ouder en als relatiecoach, met je delen. Ik zal je adviezen geven en je op feiten wijzen. Ik zal je waarschuwen voor de rode vlaggen en laten zien waar de sleutels tot succes te vinden zijn.
7 sleutels tot succes
De eerste 7 sleutels, die het beste passen in de begin fase van jullie nieuw samengestelde gezin, deel ik in dit blog met je. In deel twee ga ik nog meer sleutels met je delen.
Wat je gaat lezen, is mogelijk confronterend. Maar als je je hart en hoofd kan laten samenwerken, dan is het ook voor jullie mogelijk om een liefdevol nieuw samengesteld gezin te vormen.
Het kind van een ander
Wie aan de start staat van nieuwe relatie, zal de kinderen waarschijnlijk in het begin nog buiten de relatie houden. Ten eerste omdat er mogelijk met de ex-partner afspraken gemaakt zijn over op welk moment de kinderen “die ander” voor het eerst mogen ontmoeten, en daarnaast omdat je simpelweg eerst tijd met elkaar wilt doorbrengen.
Het elkaar leren kennen en het stap voor stap opbouwen van een relatie is essentieel en dat geldt zeker als er thuiswonende kinderen bij betrokken zijn. Juist dan is samen een zo’n stevig mogelijke basis creëren en ontdekken wat je aan elkaar hebt, een verstandige keuze want
Meer dan de helft van nieuw samengestelde gezinnen redt het niet
Er zijn geen harde cijfers bekend maar verschillende onderzoeken wijzen uit dat ruim 60% van de nieuwe relaties met kinderen geen stand houdt (bron: Centraal Bureau voor de Statistiek).
Dat zijn geen hoopvolle cijfers en het is dus goed te beseffen dat als je begint aan een nieuwe relatie je niet in een sprookje stapt en dat het allemaal wel “vanzelf goed komt”.
Vroeger en nu
Een belangrijk verschil is dat jullie relatie deze keer niet vanuit jeugdige onbezonnenheid ontstaan is waar de wereld om jullie mag draaien. Dit keer krijg je te maken met zijn of haar kinderen, exen, schoonouders, vrienden, etc. Een heel systeem dus. Maar ook levenservaring en mogelijk ingesleten patronen van jou en je partner, maken dat je nieuwe relatie een andere start maakt dan toen je -pak ‘m beet- begin 20 jaar was en je “rugzak” wat leger was.
‘Opnieuw geloven in de Liefde is niet voor watjes’
Wanneer er sprake is van een verse scheiding of sterfgeval van de andere ouder, dan moet je ook gaan dealen met het rouwproces van de kinderen (en wellicht nog dat van jezelf). Al met al; jullie nieuwe relatie, start niet enkel vanuit zorgeloze blijheid en zal vanaf het begin ook haar schaduwkanten kennen. Dit klinkt allemaal wat heftig maar als jij “ervaringsdeskundige” bent op dit gebied, dan weet je allang wat de werkelijkheid is en heeft je dat niet weerhouden om (opnieuw) te geloven in de liefde en je te committeren aan de liefdesrelatie die je met je nieuwe partner bent begonnen. Jullie zijn wat dat betreft helden.
Het kwetsbare kind
Ieder kind dat geconfronteerd wordt met een scheiding kent gevoelens van pijn en onzekerheid. En vaak gaat een scheiding gepaard met grote veranderingen in het leven van het kind. Een andere school, of een ander huis, een ander weekritme vanwege de verdeling tussen de twee ouders, etc.
Deze kinderen zullen dus logischerwijs niet in hun gemakkelijkste fase zitten. De ongevraagde situatie waarin zij zich bevinden en de ongevraagde komst van een nieuw persoon in hun leven kan gemakkelijk zorgen voor conflicten binnen het gezin en daarbuiten.
Het is niet ongewoon dat deze kinderen “gedragsproblemen” gaan vertonen en het bijvoorbeeld op school tijdelijk minder goed gaan doen.
Over het algemeen zal een jonger kind een scheiding minder bewust meekrijgen dan wanneer ze wat ouder zijn. Toch pikken deze jonge peuters, kleuters en zelfs baby’s intuïtief en energetisch een boel op. En alhoewel ze het met hun brein nog niet goed bevatten, kunnen ook zij door de war raken en zich verdrietig of onrustig voelen.
Als volwassenen mag je dus ongeacht de leeftijd van het kind, compassie hebben voor het kind en bewust zijn van je eigen gedrag en energie als je bij het kind in de buurt bent.
Loyaliteitsconflict
Als je in de onfortuinlijke situatie verkeerd dat je veel ruzie hebt met je ex dan is het soms verleidelijk om in het bijzijn van de kinderen jullie ruzies uit te vechten of je negatief uit te laten over je ex tegenover een vriend(in) of je moeder. Een negatieve situatie lokt vaak negatief gedrag uit, maar besef dat kinderen-oren groot zijn en ze meer oppikken dan jij denkt.
In feite hebben de kinderen ook niks met jullie gedoe te maken. Want wat een eikel jouw ex voor jou dan ook mag zijn, het blijft wel de vader van je kinderen. Of die heks van een ex blijft de vrouw die jouw kind gebaard heeft.
Een speelbal maken van je kind is psychisch erg schadelijk. Een kind is hoe dan ook loyaal aan zijn ouders en als je jouw beeld, jouw perceptie en jouw pijn projecteert op je kind dan voelt het zich misschien gedwongen om een kant te kiezen. Het kind komt in een loyaliteitsspagaat en zal hier behoorlijk veel stress door ervaren. Die stress kan zich weer op allerlei vlakken gaat manifesteren. En met een beetje pech ontstaat er een levenslang trauma. Depressies, faalangsten of in het volwassen leven moeite met intieme relaties zijn geen ondenkbare scenario’s.
‘Creëer een omgeving waarbinnen alle leden zich veilig en prettig voelen’
Als je van jullie nieuwe situatie een succes wilt maken waarbinnen iedereen zich veilig en prettig voelt, dan heb je een schone taak van liefde delen, compassie, zelfbeheersing en verantwoordelijkheid gekregen.
Vaak zijn ouders niet bewust van hun schadelijke gedrag en proberen ze zich zo goed als ze kunnen staande te houden in een situatie die ook voor hunzelf stressvol en moeilijk is. Wanneer je (on)bewust onbekwaam bent en je je “schuldig” maakt aan negatief gedrag, dan hoop ik dat van me aan wilt nemen dat er blijvende schade aangebracht kan worden in het welzijn van het kind maar ook binnen jullie ouder-kindrelatie.
Is een samengesteld gezin gedoemd om te mislukken?
Nee. Laat ik eerst definiëren wat bedoeld wordt met een ‘samengesteld gezin’.
Een samengesteld gezin is een gezin waarbij één of beide partners kinderen meebrengen uit een eerdere relatie.
Zelf gebruik ik het liefst de term (nieuw) samengesteld gezin maar Stiefgezin, Combinatiegezin, Bonusgezin of Patchworkgezin zijn ook gebruikte termen. Hoe je het ook noemt, het komt allemaal op hetzelfde neer: een nieuwe relatie waarin de kinderen van een ander en jij en je partner gaan samenleven. Fulltime, met een omgangsregeling of met co-ouderschap (de 50-50 deal).
In 2019 zijn 29.327 minderjarige kinderen betrokken geweest bij een echtscheiding van hun ouder (Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek). In totaal zijn 32.776 stellen uit elkaar gegaan (deze cijfers gelden voor officiële scheidingen en beëindiging geregistreerd partnerschap).
Ondanks de niet zo positieve statistieken (60% redt het niet) ben ik van mening dat een nieuwe relatie en een samengesteld gezin nieuwe kansen biedt en als je deze goed weet te benutten, je samen met je nieuwe partner en je nieuwe gezin, gelukkig kunt zijn.
‘Kinderen uit een samengesteld gezin ontwikkelen veerkracht’
Ook zijn de nodige onderzoeken gedaan over de positieve ontwikkeling van kinderen uit samengestelde gezinnen. Deze kinderen hebben bijvoorbeeld vaak een gezondere en realistischere kijk op de wereld en zijn daardoor weerbaarder en succesvoller in hun leven. Ook zijn deze kinderen vaak goed in staat om vriendschappen met anderen kinderen te sluiten. En ontwikkelen ze veerkracht en aanpassingsvermogen.
Deze positieve onderzoeksresultaten verheugen mij en mijn eigen persoonlijke ervaring versterken mijn geloof in ‘een nieuw samengesteld gezin’.
Mijn verhaal
Ik was de biologische moeder van 2 kinderen toen ik mijn partner ontmoette. Mijn nieuwe partner was zelf geen ouder en al een tijdje single. Mijn situatie was compleet anders: een recente scheiding, woningstress, geldzorgen, andere verantwoordelijkheden, een veranderend (schoon)familie- en vriendensysteem om mij heen en on top of everything: 2 meiden van 10 en 11 jaar oud. Beginnend puberend.
Die eerste periode van ons samenzijn was een rollercoaster van heerlijk dwaze verliefdheid maar ook de rauwe realiteit van mijn volwassen leven. Zonneschijn en schaduw gingen hand in hand.
Hoe deze periode mij gevormd heeft, heb ik beschreven op mijn webpagina “over mij”. https://paradijsvogels-relatiecoaching.nl/?page_id=147
Inmiddels zijn we 12+ jaar verder en is ons samengesteld gezin, behalve uitgebreid met dochter nummer 3, liefdevol, harmonieus en stabiel.
Wij zijn trots op ons goed functionerende gezin en beseffen dat al het (denk)werk, het samen praten, de geïnvesteerde energie, ons tomeloze geduld en begrip én een bak liefde ervoor zorgt dat het bij ons werkt en wij aan de andere kant van de 60% zitten.
Vanaf begin af aan hebben wij geweten dat het laten slagen van ons samengestelde gezin (en onze liefde) wijsheid nodig had en goede afspraken. Tussen ons maar ook met de kinderen. Dat verliep natuurlijk niet altijd even vlekkeloos, maar al doende leerde we en vonden we een manier die voor iedereen oké genoeg was.
Ook zijn wij de kwetsbaarheid van de kinderen blijven zien en hebben we ingezet op het creëren van een veilige omgeving waarin zij zich nooit ongewenst zouden voelen.
Dat betekende dat wij op momenten onze eigen behoeften opzij moesten zetten en onze aandacht naar de kinderen moesten verplaatsen. Verder hebben wij beseft dat kinderen, klein of groot en zéker als ze de scheiding van hun ouders hebben meegemaakt, primair behoefte hebben aan twee dingen: dat er van ze gehouden wordt en dat er liefdevolle aandacht voor ze is.
‘Als bio-ouder én bonusouder heb je de verantwoordelijkheid om in deze basisbehoeften te voorzien’.
Wanneer je niet in staat bent de kinderen de veiligheid te bieden die ze nodig hebben en je niet in staat bent om aanpassingen te doen ten behoeve van het hele systeem, dan kan het een knap lastig verhaal worden voor iedereen.
Als je van tevoren niet hebt voorzien wat het betekent om met je nieuwe liefde in een gezin te stappen en je zit er “opeens” middenin, dan snap ik dat volkomen. Want het is soms ook hartstikke lastig. Toch heb jij als de volwassen binnen het geheel de grootste verantwoordelijkheid in het creëren van emotionele veiligheid voor de kinderen.
En natuurlijk ben jij gewoon ook maar mens en zal je fouten maken en het soms gewoon helemaal niet meer weten. Echt, ik snap het en tegelijkertijd wil ik je uitnodigen voor reflectie en persoonlijke ontwikkeling. Wanneer je hier niet zelf uitkomt, zoek dan hulp bij een professional zoals een coach, therapeut of gezinsondersteuner.
Als je merkt dat jij het als ‘de nieuwe ouder’ niet kunt opbrengen om de kinderen hun biologische ouder te gunnen (zoals bijvoorbeeld de kinderen tijd laten doorbrengen met hun biologische ouder) of als je het lastig vindt om niet altijd op de eerste plaats te komen of als je er moeite mee hebt om soms opofferingen te brengen, dan is het verstandig om jezelf hierin te gaan ontwikkelen. Zoek emotionele steun bij je partner als je ergens tegenaan loopt, deel je gevoelens en onzekerheden met elkaar.
Wanneer je als de bio-ouder jouw kinderen niet beschermt of steunt (bewust of onbewust) op momenten dat dit nodig is, of als je je kinderen niet het gevoel kunt geven dat er van ze gehouden wordt, dat ze gezien worden en dat je begrip hebt voor hun eigen rouwproces (het afscheid nemen van hun oorspronkelijk gezin), dan heb ook jij iets te leren en te ontwikkelen. Vermijd het ontwijken van jouw verantwoordelijkheid als ouder, wanneer er zich een probleem voordoet. Vergeet niet dat jij de basis bent, the save haven, voor jouw kind(eren). Een prachtige maar ook uitdagende taak.
De beloning van zoveel denk- en voelwerk zal je voor de rest van je leven blijven voelen!
Voor zowel de bio-ouder als de bonusouder geldt dat jullie volwassenen zijn en degenen die vrijheid van keuzes hebben. Jij bepaalt zelf jouw richting. Jij hebt zelfbeschikking over hoe jij je leven indeelt en met wie je het deelt. Kinderen hebben die positie niet en zijn als het ware overgeleverd aan de hoogte- en dieptepunten van de volwassenen in hun leven. En dat is een behoorlijk kwetsbare positie…
En waar blijf ik als bonusouder zonder eigen kind(eren)?
Ten eerste hebben jullie de moed om (opnieuw) in de liefde te geloven. Jullie zijn elkaar tegengekomen en is er kennelijk een spark overgeslagen. Hoe heerlijk is dat? Feit dat jullie besloten hebben om samen een relatie aan te gaan is een cadeau dat jullie elkaar durven geven. 1-0 voor jou dus!
En waar jij blijft in het geheel is misschien niet altijd even duidelijk en bij tijd en wijle misschien niet eens voldoende voor je… Het onderhouden van een relatie heeft afspraken nodig en zeker in de situatie waarin in jullie je bevinden. De kinderen vergen veel tijd en aandacht maar dat betekent natuurlijk niet dat jij je opzij moet (laten) zetten. Zeker niet. Jij mag (moet!) er ook zijn en jouw behoeften zijn niet te negeren, maar misschien niet altijd du moment te vervullen.
Dat vraagt dus om een zekere mate van acceptatie van jouw kant.
Gelukkig gaan (kleinere) kinderen op een gegeven moment naar bed. En als zij in hun bed liggen, dan hebben jullie de ruimte en vrijheid van het huis.
En wanneer de kinderen (pubers) later naar bed gaan dan jullie (ja, die tijd komt ook!), dan zijn ze óók oud genoeg om alleen thuis te zijn en kunnen jullie samen tijd doorbrengen buitenshuis.
De kans is groot dat de kinderen deels bij hun andere ouder wonen en dat biedt ook weer kansen voor jullie; dat zijn momenten die dan voor jou zijn en voor jullie. Niks is onmogelijk maar het vergt de nodige planning. Spontaan iets doen is binnen een gezin niet altijd mogelijk dus dan moet je creatief zijn. En geduld hebben.
‘Er mag een gezonde balans komen tussen tijd met het gezin, tijd met je partner en tijd met jezelf.’
Het “mijn kind is liever” syndroom
Voor ouders die allebei kinderen meebrengen naar de nieuwe relatie kunnen conflicten ontstaan als de eigen kinderen een voorkeurspositie krijgen ten opzichte van het kind(eren) van de partner. Ten eerste is het is biologisch totaal logisch dat jij het meeste van je eigen kind houdt. Verwachten dat dit niet zo is, is niet realistisch. Misschien houd je op dit moment (nog) niet van het kind(eren) van je partner en dat hoeft ook helemaal niet.
Gaan houden van een kind dat jij niet hebt grootgebracht is een proces van groei. Daar zijn geen regels voor en het laat zich niet afdwingen. Neem de tijd en als je in staat bent om het kind met een open hart te benaderen dan is de weg vrij naar het opbouwen van een goede band.
‘Jullie hebben geen traditioneel gezin en gelden er dus andere “normen”’.
Voor het merendeel geldt dat zodra je kindje geboren is, je daar onmiddellijk en onmetelijk veel van houdt.
Die band tussen jou en je kind zit op oer niveau en schiet je vrijwel automatisch in een beschermende modus wanneer er gevaar dreigt. Zo’n gevoel van gevaar kan ontstaan als jouw kind minder plek krijgt binnen het nieuwe gezin of als jouw nieuwe partner commentaar heeft op jouw kind.
Veel voorkomende triggers zijn bijvoorbeeld hoe het kind zich gedraagt (of “misdraagt”). En zelfs futiele zaken zoals kleding, kan gedoe geven. Een man zal zijn schouders wellicht eerder ophalen als de kledingstijl (lees: de kleding keuze van de ex) van zijn kind wordt bekritiseerd. Maar in de basis kan commentaar op je kind voelen als een “aanval” op jou. De positie van een ouder (doe ik het wel goed?) is precair en wonden zijn sneller toegebracht dan je mogelijk beseft.
‘Gnothi Seauton – Ken uzelf ‘
Mocht je in de veronderstelling zijn dat jouw kind liever, beter opgevoed, slimmer, sneller en over het algemeen béter is, dan is het verstandig om dit voor je te houden. Jij met jouw gedachten zijn natuurlijk prima maar je hoeft ze niet per se te delen en er al helemaal niet naar te handelen. Het voegt niks toe en zorgt voor verdeeldheid, jaloezie en stress binnen het gezin én tussen jou en je partner. Niet doen dus.
Wat ook aan te bevelen is, is een reality check. Niet enkel om jouw kind in werkelijk perspectief te zien maar ook het kind van je partner.
En wat zit er onder jouw commentaar? Kan je er mogelijk lastig mee dealen dat dit kind voor de helft van die (ex)vrouw of die (ex)man is? Projecteer je je eigen jaloezie op het kind? Speelt geldingsdrang mee? Wijs je het kind af of wijs je de ex af? Of ben je onderhuids boos dat jouw partner überhaupt ooit gevoelens voor die ex heks gehad heeft en straf je jouw partner door zijn kind (en dus hem) af te wijzen? Om zomaar wat voorbeelden te noemen…
Schaam je niet als je jezelf herkent in een of meerdere van deze voorbeelden. Dat is niet nodig. Maar kom wel in actie om het vanaf nu anders te gaan doen. Probeer die afspraak met jezelf te maken.
Als je het nodige graafwerk gedaan hebt (en dat is de situatie waard!) en je beter begrijpt waar je negatieve reactie vandaan komt, dan ben je veel beter in staat om voor jezelf te bepalen of jouw reactie zuiver op de graat is.
En als je echt moeite hebt met bepaalde situaties of gedragingen, bespreek dat dan rustig met je partner en probeer compassievol naar zowel je zelf, als je partner, als het kind te kijken. Ook als je hem of haar soms bloedirritant vindt.
Zoek hulp. Lopen jullie of jij vast in de nieuwe situatie? Trek dan aan de bel. Een samengesteld gezin dat hulp zoekt, heeft een betere kans van slagen. Er zijn online artikelen te vinden zodat je zelf al aan de slag kunt gaan. En er zijn relatiecoaches en gezinscoaches die gespecialiseerd zijn in stiefouder / samengestelde gezinnen. Als ervaringsdeskundige en ervaren relatiecoach kijk ik graag met jullie mee.
In deel twee van dit artikel lees je over factoren die medebepalend zijn voor het verder creëren van een succesvol nieuw samengesteld gezin. Ik geef je nieuwe sleutels tot succes.